slika 1. Strop od samih greda
Grednik, plafon i pod nekog stropa mogu se kombinirati na više načina. Prema svrsi i namjeni prostorija, prema vrsti i važnosti zgrade, prema ekonomskim uvjetima i raspoloživosti materijala, projektanti moraju u pojedinim slučajevima odlučivati o vrsti stropa. Od različitih kombinacija izložit će se ovdje osam karakterističnijih vrsta drvenih stropova.
Stropovi od samih greda
U iznimnim slučajevima, npr. kad su skladišta teških predmeta iznad podrumskih ili prizemnih prostorija izvrgnuta uzdužnom i poprečnom prometu, pa gornja oplata ili daščani pod iznad razmaknutih stropnih greda ne bi zadovoljavali, slažu se grede jedna uz drugu.
Prema potrebi može se povrh greda izraditi odgovarajući pod na nasipu, a plafon oplatiti ili ožbukati preko pribijenog nosioca žbuke. Takvi su se stropovi u prošlosti radili od trostrano tesanih greda nazvanih prokole. Grede ili prokole međusobno su se povezivale drvenim trnovima na bočnim stranama (sl. 1).
Stropovi s jednostavnim grednikom
Kada za prostorije ispod nekog skladišta krupnijeg materijala ili predmeta nije nepovoljna vidljivost greda, kao i eventualna prozirnost i proplaznost poda, onda se na jednostavno raspoređene grede pribija daščani pod od tanjih (24 mm) ili debljih (38 mm) dasaka, odnosno od platica (48 mm).
slika 2. Strop s jednostavnim grednikom i daščanim podom
Prozirnost i proplaznost sprečavaju se vezovima preklapanja ili učepljenja, umjesto jednostavnog sudaranja (sl. 2). Ta se vrsta stropova primjenjuje i na prostorije raspona 8 do 12 m, ako po sredini tih prostorija ne smeta uzdužni red stupova koji drže podvlake na kojima su ležišta stropnih greda. Dimenzije građe treba ustanoviti statičkim računom (sl. 3).
slika 3. Strop s jednostavnim grednikom, proračun za teret od 400 kp/m2 s podvlakom na stupovima po sredini raspona
Strop s jednostavnim grednikom može se primjenjivati i na bolje odnosno i stambene prostorije ako se vidljive površine greda i dasaka gornje oplate blanjaju, a kutovi se između greda, dasaka i zidova pokriju kutnim letvicama, te ako se iznad gornje oplate stave odgovarajući nasip i pod (sl. 4).
slika 4. Strop s jednostavnim grednikom od blanjanih greda i vidljivom gornjom oplatom od dasaka brodarskog poda
Stropovi s običnim grednikom
Ova je vrsta drvenih stropova vrlo česta u našim starijim zgradama, kad su se upotrebljavale masivne grede. U naše bi se vrijeme za takav strop upotrijebile uske grede ili polugrede presjeka prema tablicama za ukupni teret stropa, raspon prostorija i međusobni razmak greda.
Za gornju oplatu prikladne su daske debljine 24 mm. Povoljan je nasip od šljake debeo 6 do 8 mm. Blazinice presjeka 76×48 mm treba rasporediti na međusobne razmake 80 do 90 cm. Na blazinice se pribijaju daske brodarskog poda (22 mm) ili slijepi pod (24 mm) kao podloga za parketne daščice.
slika 5. Strop s običnim grednikom, s gornjom oplatom na gredama
Donja oplata je od dasaka debelih 18 mm. Nosilac je žbuke jednostruka trska, a žbuka je gruba i i fina vapnena (sl. 5). Ova je vrsta grednika funkcionalno vrlo dobra, ali se ipak izbjegava uglavnom zbog prevelike upotrebe dasaka i razmjerno velike visine stropa (42 do 48 cm).
Zbog te visine nisu prikladni za višekatnice. Na tavanu se može strop s običnim grednikom završiti tako da se iznad gornje oplate izradi namaz od ilovače u dva sloja, ukupne debljine 6 cm, ili se na nasip debljine 4 do 6 cm izradi pod od taracarske opeke (sl. 6).
slika 6. Strop s običnim grednikom u najvišoj etaži zgrade, s tavanskim podom
Stropovi s upuštenim nasipom
Ovakvi su stropovi bili najčešća vrsta drvenih stropova još i onda kad su već bili uvedeni armiranobetonski stropovi. Cesto su se armiranobetonski stropovi stambenih i sličnih zgrada radili samo ispod i iznad prostorija s mokrim baterijama i s tvrdim podovima (kupaonice, kuhinje i zahodi), dok su se u ostalim prostorijama radili drveni stropovi s upuštenim nasipom.
Ova je vrsta u svemu slična onoj prethodno opisanoj, ali je gornja oplata upuštena među grede, pa se krajevi dasaka oslanjaju na letve 28×76 mm, pribijene na bočne strane grede na visini koja je potrebna da 6 do 10 cm debeo nasip bude za 2 do 3 cm iznad gornjih površina greda.
slika 7. Najobičniji strop s upuštenim nasipom
Blazinice u nasipu moraju teći paralelno s gredama, pa im međusobni razmak mora biti uglavnom jednak razmaku greda (sl. 7).
Stropovi s dvostrukim grednikom
Ova se vrsta stropa nalazi u starijim zgradama većeg raspona (školske sobe, različite dvorane i sl.) u kojima je unatoč jačim dimenzijama masivnih gredi ipak nastajala trešnja ili vibracija, no ona se nije prenosila na plafon donje prostorije.
To se postizalo izradom jačeg grednika za nošenje poda i njegovog opterećenja, te izradom odvojenog slabijeg grednika za nošenje plafona, a sve s već naprijed opisanim detaljima (sl. 8). U naše se vrijeme ova vrsta stropova zamjenjuje odgovarajućom vrstom masivnih stropova.
slika 8. Strop s dvostrukim grednikom
Kazetirani stropovi
Kazetirani se stropovi rade u specijalnim slučajevima, kad se ide za tim da se npr. stropna površina uskladi s drvenim oblogama zidova i s drvenim namještajem, pa da unutrašnja arhitektura prostorije daje dobar arhitektonski ugođaj.
Kazetiranom stropu odgovara jednostavan grednik i grednik s upuštenom gornjom oplatom. Vidljive plohe greda mogu biti blanjane, eventualno profilirane na bridovima, ali je redovitiji način da se vidljive površine greda oblažu blanjanim i profiliranim daskama i letvicama.
Tako nastaje strop s obrađenim i obloženim vidljivim gredama. Kad se polja između greda poprečno pregrade blanjanim i profiliranim daskama i letvicama sastavljenim tako da imitiraju obložene grede, nastaju na stropu kutije ili kazete, najčešće kvadratičnog, a rjeđe paralelogramičnog oblika, što ovisi o rasporedu
poprečnih pregrada.
slika 9. Kazetirani strop
Obloge treba pravilno rasporediti i uza zidove, što se najčešće radi tako da je izvan zida istaknuta polovina širine grede ili pregrade. Obrada vidljivih dijelova kazetiranih stropova može biti različita, ali su grednik, gornja oplata, nasip i pod u svemu kao kod stropa s običnim grednikom ili kod stropa s upuštenim nasipom (sl. 9).
Drveni stropovi na čeličnim traverzama
Budući da je raspon drvenih stropova ograničen, mogu se drveni stropovi kombinirati s čeličnim nosiocima (traverzama). Traverze se postavljaju na raspone koji ne odgovaraju drvenim gredama (tj. 6 m i više), a međusobni se razmak traverzi odabire tako da odgovara nosivosti greda (obično 3 do 5 m), pa grede svojim krajevima naliježu na traverze.
Drvene se grede postavljaju ili na gornje pojasnice traverzi, pa i traverze i grede ostaju odozdo vidljive, a donje su plohe traverzi niže od donjih ploha greda, ili se grede postavljaju na donje pojasnice traverzi, pa su im donje plohe u istoj visini, što znači da se može izraditi ravan plafon (sl. 10).
_slika 10. Drveni stropovi na čeličnim traverzama
Prvi način prikladan je za skladišta i slične prostorije. Po dvije se grede svojim čelima sudaraju na središnjici gornje pojasnice traverze. Plitki ravni zasjeci na ležištima i po dvije paralelne pijavice zabijene na gornje plohe jedne i druge grede dovoljno učvršćuju grede protiv pomicanja poprečno na traverzu.
Umjesto povezivanja pijavicama mogu se obje grede na svojim bočnim stranama povezati sa dva čelična priloška međusobno pritegnuta sa dva vijka na jednoj i dva na drugoj gredi. Prema potrebi i svrsi može se povrh greda postaviti gornja oplata s nasipom i podom, a donja se površina i sama traverza može obložiti blanjanim daskama (sl. 11).
slika 11. Ležišta drvenih greda na gornjim pojasnicama traverzi
Drugi je način da se krajevi jedne i druge grede plitkim zasjekom na ležišnoj površini postave na donju pojasnicu traverze. Obje se grede mogu međusobno povezati pijavicama kao u prvom načinu, ali s donje strane greda. Ako su pojasnice preuske, odnosno ležište preplitko, povezu se jedna i druga greda preko gornje pojasnice traverze posebno otkovanim stremenima od plosnatog čelika.
slika 12. Ležišta drvenih greda na donjim pojasnicama traverzi
Podovi i plafoni takvih stropova izrađuju se isto kao stropovi s običnim grednikom (sl. 12).
Stropovi s gredama od platica
Već u prvim masovnim zahvatima obnove ratom uništenih zgrada izdani su tehnički propisi za izradu stropova manjih raspona s gredama od platica. Za takve je stropove potrebna još manja količina drvene građe nego za stropove s uskim gredama ili polugredama, a mnogo manje nego za stopove s punim gredama.
Spomenutim je propisima predviđena upotreba tih stropova za stambene prostorije raspona do 4,70 m, s korisnim opterećenjem do 125 kp/m2 i ukupnom težinom stropa do 300 kp/m2.
slika 13. Ležišta greda od platica na serklažu
Platice od jelovine ili smrekovine, debele 48 mm, slažu se sjekomično na međusobnim razmacima po 50 cm od osi do osi tako, da je svako ležište svake grede na rasponu do 3 m duboko 10 cm, a na većim rasponima 15 cm. Ispod grede na ležište treba staviti sloj izolacione ljepenke, a oko glave grede ostaviti zračni prostor od 1,5 cm (sl. 13).
Pojedinim rasponima odgovaraju različite vi¬sine platica, kako slijedi:
Za raspon se uzima razmak između zidova, greda ili serklaža na kojima su ležišta greda (lo).
Ukrućenja platica protiv izvijanja na bočne strane ostvaruje se razupomim letvama presjeka 48 × 18 mm, koje se umeću između donjih krajeva platica na međusobnim razmacima do 50 cm od osi do osi, te razupornim križevima od dviju gredica presjeka 48×48 mm. Na rasponima do 3 m stavljaju se razuporni križevi između svake dvije grede po sredini raspona, po cijeloj dužini stropa.
Na rasponima preko 3 m stavljaju se križevi u dva uzdužna reda na prvoj i na drugoj trećini raspona. Razuporne letve i gredice razupornih križeva pribijaju se ukoso na svakom svom kraju jednim čavlom na gredu.
Umjesto razupornih križeva može se preko gornje strane jedne i donje strane druge platice naizmjenice napinjati paljena žica promjera 4 mm, koja se priteže i omotava oko čavla zabijenog na donjoj, odnosno na gornjoj strani svake mosnice (sl. 14).
slika 14. Raspored platica, razupornih letava i razupornih križeva, odnosno žica
Gornja oplata je od daščica okoraka ili otpadaka debljine 15 do 20 mm, s krajevima nategnutim na letve presjeka 18×48 mm, pribijene na bočne strane platica u visini koja je potrebna da izolacioni nasip ispod poda svojom površinom bude 1 cm viši od gornje površine greda.
Izolacijski nasip od suhog i čistog materijala rasprostire se u debljini od 5 cm povrh namaza od ilovače debelog oko 2 cm iznad gornje oplate. Pod od jednostrano blanjanih dasaka ili brodarskih pod debljine 22 mm pribija se na blazinice presjeka 48×48 mm umetnute u izolacijski nasip na međusobnim razmacima do 80 cm.
Umjesto naprijed navedenih podova može se na blazinice pribiti slijepi pod od očišćenih daščanih otpadaka debljine 24 mm, a po njemu pribiti parketne daščice (sl. 15).
slika 15. Normalni strop s gredama od platica
Mjenjačice, na koje se oslanja samo jedna skraćenica, treba izraditi s ravnim zasjekom širine platice, duboke 1/3 visine platice. Na nutarnju stranu platice treba čavlima pribiti još jedan komad platice iste visine, dužine oko 40 cm, sa zasjekom dubokim 2/3 visine platice.
Svaki kraj platice treba na donjoj strani obraditi ravnim zasjecima, i to u prvoj donjoj trećini zasjekom dugim kao dvije, a u drugoj donjoj trećini zasjekom dugim kao jedna debljina platice. U istom se smislu izrađuju zasjeci za ležišta skraćenica (sl. 16).
slika 16. Mjenjačice i skraćenice u stropovima od platica
Ako se na jednu mjenjačicu moraju osloniti krajevi dviju skraćenica, onda cijelu mjenjačicu treba sastaviti od dvije platice međusobno povezane čavlima, pa izraditi zasjeke analogno onima već opisanima (sl. 17).
Plafon se izrađuje pribijanjem na grede i razuporne letve najprije jednog sloja trske s prutovima okomitim na smjer greda, a zatim drugog sloja trske s prutovima paralelnim gredama.
slika 17. Dvostruke mjenjačice
Oba se sloja pribijaju na grede i na razuporne letve i međusobno povezuju paljenom žicom na razmacima po 20 cm. Na tako izrađenu mrežu od trske nabacuje se gruba i fina žbuka, a površina se zaglađuje.
Varijanta bez razupornih križeva i razupornih letava nastala je u praksi upotrebom očišćenih i skrojenih otpadaka dasaka koje se umeću između susjednih greda na razmacima po 50 cm (sl. 18).
slika 18. Strop od platica s razupornim daskama umjesto letava i križeva (žica)
Varijanta bez gornje oplate i nasipa nastala je prostiranjem bitumenske jute opušteno preko greda, pa se pod pribija izravno na grede, a juta djeluje kao zvučna izolacija. Za toplinsku izolaciju vješaju se na donje strane platica lake građevinske ploče. Razmaci se ploča ispod samih greda rabiciraju i strop žbuka (sl. 19).
slika 19. Strop od platica s pločama od lakih građevinskih ploča, sa zvučnom izolacijom od opuštene bitumenske jute
Izvor: Članak je preuzet iz knjige "Konstruktivni elementi zgrada", autora Đure Peulića i objavljena je u suradnji s knjižarom UPI2M BOOKS. Više informacija o knjizi možete dobiti putem niže navedenih kontakata.
